Historia kościoła św. Michała Archanioła w Żernicy sięga XIII wieku i ściśle wiąże się z zakonem cystersów, którzy w 1258 r. w niedalekich Rudach założyli klasztor. W posiadaniu cystersów kościół pozostawał do 1810 r. Obecny kształt nadała świątyni przebudowa z 1648 r. zainicjowana przez opata Andrzeja Emanuela. W latach 1998 – 2008 kościół został poddany gruntownej renowacji, dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Pawła Ludwiga MSF.
Położony na wzgórzu kościół, powstał prawdopodobnie na miejscu dawnego grodu średniowiecznego, co potwierdza odkrycie na terenie
wokół kościoła ułamków ceramiki średniowiecznej. Kościół św. Michała Archanioła jest budowlą drewnianą, o konstrukcji zrębowej, na podmurówce kamiennej. W 1757 r. od strony zachodniej została dobudowana kwadratowa dzwonnica o konstrukcji słupowej, zwieńczona wysmukłym, ośmiobocznym hełmem. W 1856 r. południową ścianę kościoła wzmocniono od wewnątrz i od zewnątrz lisicami. Prezbiterium oparte na rzucie kwadratu, zamknięte trójbocznie jest węższe od prostokątnej nawy i nakryte w częściach bocznych stropem płaskim, a w środkowej pozornym sklepieniem kolebkowym. Od północy do nawy przylega kwadratowa kruchta. We wnętrzu zachowały się interesujące portale z drzwiami klepkowymi, gęsto nabijanymi gwoździami, z zamkami i łańcuchami z poł. XVII w. Dwuspadowy dach kościoła, kryty gontem, nad nawą posiada sześcioboczną wieżyczkę z latarnią na sygnaturkę. Okna zamknięte półkoliste ujęte są w prostokątne obramienia.
Wystrój
Barokowy wystrój kościoła stanowią trzy ołtarze oraz ambona. Ołtarz główny w prezbiterium pochodzący z 1648 r. należy do typu ołtarzy przyściennych, dwukondygnacyjnych, o bogatej ornamentyce rzeźbiarskiej. Motywy dekoracyjne zostały pozłocone. W części centralnej obraz przedstawiający św. Michała Archanioła walczącego z diabłem. Po obu stronach obrazu rzeźby św. Piotra i św. Pawła.
Ołtarz boczny lewy pochodzi z 1756 r. i, podobnie jak ołtarz główny, pokryty jest bogatym ornamentem o motywach roślinnych. W zwieńczeniu ołtarza rzeźba św. Wawrzyńca wśród obłoków i główek anielskich. W centrum obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Obraz boczny prawy wykonano w XIX w., ornamentyka jest uproszczona, a całość nawiązuje stylistyką do form architektonicznych. W części centralnej obraz przedstawiający św. Józefa. Ambona z 1671 r. to kolejny charakterystyczny dla okresu baroku element wystroju kościoła z bogatą, złoconą dekoracją rzeźbiarską. Korpus ambony posiada cztery płaskie płyciny z przedstawieniami ewangelistów oraz podwieszoną od dołu złotą szyszką. Balustradę ozdobiono wyobrażeniem męczeństwa św. Wawrzyńca. Do wystroju kościoła należą również stacje Męki Pańskiej namalowane w XVIII w.
Polichromie
Najcenniejszym zabytkiem kościoła św. Michała są unikalne XVII-wieczne polichromie pokrywające niemalże całą powierzchnię wewnętrznych ścian i stropu. Odkryte w latach 2001 – 2003 wydobyte spod warstw wielokrotnego przemalowania farbą olejną i poddane starannej konserwacji. Polichromie cechuje bardzo rozbudowany program ikonograficzny, portretowe przedstawienie postaci, nietypowy brak ornamentyki architektonicznej i powtarzające się motywy dekoracji roślinnej. Sceny biblijne, symbolika Sakramentów, wizerunki świętych, ukazane w malarskiej sztuce polichromii to klasyczny przykład Biblia pauperum (łac. Biblia ubogich) przemawiającej za pomocą obrazu do ludzi tamtych czasów, nieumiejących czytać ani pisać. Na wschodniej ścianie prezbiterium, obecnie zakrytej ołtarzem, zachowała się nietypowa polichromia przedstawiająca Adama i Ewę. Po lewej stronie prezbiterium wyobrażenie siedmiu Sakramentów – bierzmowanie, pokuta, chrzest, małżeństwo, kapłaństwo, namaszczenie chorych – ukazane w scenach figuralnych wpisanych w koła, w centrum postać Chrystusa Ukrzyżowanego – symbol Eucharystii. Poniżej duchowieństwo i możnowładcy w scenie adoracji krzyża. Na tej samej ścianie wyobrażono również sylwetki Doktorów Kościoła, a poniżej dwie sceny rodzajowe – biblijną historię Hioba oraz żywot św. Aleksego. Po prawej stronie ołtarza umieszczone zostały sylwetki dwunastu Apostołów, natomiast nad oknami przedstawienia założycieli zakonów: cystersów i benedyktynów. Polichromie w prezbiterium zwracają uwagę niezwykłą finezją rysunku, subtelnym wyczuciem koloru oraz dbałością o szczegóły. Wyraźnie widoczna jest różnica pomiędzy polichromiami północnej a południowej ściany nawy – bardziej schematycznymi, wykonanymi „inną” ręką, naśladującymi scenę Ukrzyżowania i Biczowania oraz wyobrażenie Trójcy Świętej, powtórzono również sylwetki założycieli zakonów. Za schodami prowadzącymi na chór – przedstawienie św. Izydora, patrona rolników siejącego ziarno.
